Święto Jordanu 19.01.2007

Ewangelia wg św. Marka (1, 1-11)
1 Początek Ewangelii o Jezusie Chrystusie, Synu Bożym.
2 Jak jest napisane u proroka Izajasza: Oto Ja posyłam wysłańca mego przed Tobą; on przygotuje drogę Twoją.
3 Głos wołającego na pustyni: Przygotujcie drogę Panu, Jemu prostujcie ścieżki.
4 Wystąpił Jan Chrzciciel na pustyni i głosił chrzest nawrócenia na odpuszczenie grzechów.
5 Ciągnęła do niego cała judzka kraina oraz wszyscy mieszkańcy Jerozolimy i przyjmowali od niego chrzest w rzece Jordan, wyznając (przy tym) swe grzechy.
6 Jan nosił odzienie z sierści wielbłądziej i pas skórzany około bioder, a żywił się szarańczą i miodem leśnym.
7 I tak głosił: Idzie za mną mocniejszy ode mnie, a ja nie jestem godzien, aby się schylić i rozwiązać rzemyk u Jego sandałów.
8 Ja chrzciłem was wodą, On zaś chrzcić was będzie Duchem Świętym.
9 W owym czasie przyszedł Jezus z Nazaretu w Galilei i przyjął od Jana chrzest w Jordanie.
10 W chwili gdy wychodził z wody, ujrzał rozwierające się niebo i Ducha jak gołębicę zstępującego na siebie.
11 A z nieba odezwał się głos: Tyś jest mój Syn umiłowany, w Tobie mam upodobanie.

I. Historia święta Jordanu

Pierwsze cztery stulecia nie dają jasnych świadectw co do obrzędów poświęcenia wody w dniu Teofanii - objawienia się chwały Bożej, chwały Trójcy Przenajświętszej nad Jordanem w czasie Chrztu Chrystusa. Święty Jan Złotousty w swojej homilii na święto Jordanu mówi: 'Tego dnia Chrystus dał się ochrzcić i oświęcił naturę wód'.

Od piątego stulecia uroczyste poświęcenie wody dokonuje się w Wigilię Bogojawlenija - Teofanii. Historycy Georgij Kedryn (XII wiek) i Teodor Lektor zaświadczają, że patriarcha Piotr żyjący współcześnie z cesarzem Zenonem (474-491), pierwszy wprowadził zwyczaj dokonywania uroczystego poświęcania wody w Wigilię Teofanii. Tak było to praktykowane w przeciągu pierwszego tysiąclecia. Starodawne greckie Rytuały - Typikony - mówią tylko o jednym poświęcaniu wody. Typikon Synajski z XII wieku nakazuje jedno oświęcenie wody.

Od XI wieku rozpoczyna się zwyczaj podwójnego święcenia wody: w Wigilię Teofanii i w samo święto po zaambonnej modlitwie, gdzie wszyscy wychodzą nad rzeki, jeziora i strumienie, aby oświęcać istotę wód. Pierwszego poświęcenia wody dokonywano na pamiątkę chrztu katechumenów, a drugiego na pamiątkę Chrztu Chrystusa w rzece Jordan. Dlatego pierwsze poświęcenie wody odbywało się w przedsionkach świątyni lub w baptysteriach, gdzie chrzczono katechumenów, a drugie poza świątynią nad rzekami. Poświęcone wody noszą nazwę wód jordańskich.

II. Obrzędy Teofanii

Obrzędy Wielkiego Poświęcenia Wody powstawały w przeciągu dość długiego czasu. Nie zachował się pisany zwyczaj tego obrzędu z pierwszych wieków. Mamy tylko świadectwo Jakuba Edeskiego (V wiek), który mówi, że modlitwa 'Wieki jesteś, Boże'' pochodzi od św. Prokla, Patriarchy Konstantynopolitańskiego (434-446), a stychiry 'Głos Boży nad wodami'' i modlitwa 'Trójco Przedwieczna'' pochodzą od św. Sofroniusza, Patriarchy Jerozolimskiego (+ 641).

Od XIII stulecia ryt Wielkiego Poświęcenia Wody staje się coraz bardziej podobny do obecnego. W XIV i XVI wieku staje się już taki, jak praktykowany jest w chwili obecnej.
Na Rusi Ipatiewski Latopis pod rokiem 1148 pisze o święcie Wodochryszczi, czyli chrztu wody. Pierwotnie na Rusi też odbywało się jedno poświęcenie wody. Zwyczaj podwójnego święcenia wód przyjęto w XIV wieku, gdy Cerkiew Ruska przeszła ze Studyjskiego Ustawu na Jerozolimski. Nowego zwyczaju na Rusi broni w swych pismach Maksym Grek (+ 1556). Z czasem wytwarza się wiele lokalnych zwyczajów towarzyszących temu obrzędowi, których nie ma w ustawach greckich ani w innych słowiańskich.

Grecki ustaw mówi tylko o trzykrotnym zanurzeniu Krzyża w wodach przy końcu obrzędu. W lokalnych Cerkwiach za trzecim razem kapłan wrzuca Krzyż do wody, a stojący nad brzegiem chłopcy rzucają się w wodę, aby go odnaleźć. Moskiewski ustaw (rytuał) posiada oprócz zanurzania Krzyża jeszcze trzykrotne błogosławienie wody dłonią.
Trebnik św. Metropolity Piotra Mohyły z 1646r. zawiera przypis mówiący o tym, że po pierwszej modlitwie trzy razy błogosławi się wodę zapaloną świecą, po drugiej modlitwie kapłan trzykrotnie tchnie na wodę na kształt krzyża, a po trzeciej modlitwie trzykrotnie błogosławi się wodę zanurzając w niej dłoń.

Według obecnej praktyki naszej Cerkwi używa się trzech potrójnych, zapalonych świec zwanych trójcami. W czasie trzykrotnie odmawianej modlitwy zanurza się zapalone świece w wodzie. Zwyczaj ten w czasie reformy Nikona został w Rosji zakazany. Przetrwał u Staroobrzędowców i u nas na Podkarpaciu, gdzie nie dosięgła nas reforma Nikona i zmiany synodalne.

Obrzęd kończy się trzykrotnym śpiewem troparu:

W czasie Twojego chrztu w Jordanie, Zbawco +
Trójcy objawiła się chwała! +
Głos Ojca zaświadczył o Tobie +
Umiłowanym Synem Ciebie nazywając! +
Zaś Duch Najświętszy w postaci gołębia +
Potwierdził słów tych prawdziwość! +
O Zbawco, nam zjawiony i świat oświecający, +
Bądź przez nas uwielbiony!

W czasie tego śpiewu kapłan, trzymając oburącz Krzyż w pozycji pionowej, zanurza go powoli w wodzie, rozdzielając nim wody na kształt Krzyża. Grecy nad Jordanem w Ziemi Świętej, stojąc na wysokim podwyższeniu, spuszczają Krzyż przybrany kwiatami do wody na długiej wstędze. Tam, gdzie wody ścina silny mróz, niemożliwe staje się stosowanie greckiego zwyczaju, wycina się na rzekach przeręble w kształcie Krzyża i zanurzamy Krzyż spuszczony na wstążce lub kapłan klękając zanurza go w podobny sposób jak wyżej.

Na zakończenie kapłan kropi wszystkich Jordańską Wodą. Na Podkarpaciu i Zakarpaciu był piękny zwyczaj stawiania ołtarza i Krzyża z lodu, a czasem i całej cerkiewki ze śniegu i lodu (bardzo często barwionego na kolorowo). Dodają one uroku obrzędowi i wprowadzają wiernych w atmosferę święta. Punktem kulminacyjnym jest zabranie Wody Jordańskiej do domu w ilości takiej, aby wystarczyło jej na cały rok.

III. Znaczenie Wody Jordańskiej

W życiu prawosławnych chrześcijan Woda Jordańska jest wielką świętością, a wierni jej cudowną mocą leczą choroby duszy i ciała, ponieważ to Bóg-Trójca, jako ogień Bóstwa zstępuje trzykrotnie na wodę, (co wyrażają trzy zapalone świece) i mocą Ducha Przenajświętszego ją uświęca. Święty Jan Złotousty w swojej homilii na święto (prazdnik) Teofanii tak mówi: 'W to święto (') wszyscy zaczerpnijmy wody i zanieśmy ją do domu, chroniąc cały rok. Dokonuje się dziwne zjawisko: Ta Woda w swojej istocie nie psuje się z upływem czasu, ale czerpana dzisiaj zachowuje się świeża przez cały rok, a nawet przez wiele lat. Po tak długim czasie pozostaje ona taką, jak woda przed chwilą zaczerpnięta ze źródła'.

Grecka Cerkiew Wodę Jordańską nazywa Wielką Agiazmą, czyli wielką świętością. Dawniej tym, którzy z różnych przyczyn nie mogli przyjąć Ciała i Krwi Chrystusa, dawano na czczo Jordańską Wodę. Przed jej oświęceniem obowiązuje srogi post i dzisiaj spożywamy ją tylko na czczo. Wiara naszej Cerkwi Prawosławnej w moc Wody Jordańskiej i poświęcanie jej we wszystkich potokach i rzekach ma znaczenie ogólnoświatowe: 'Bo oto dziś poświęca się istota wód'. Wczytajmy się w teksty modlitw zanoszonych w tym dniu do Trójjedynego Boga przez moc i zstąpienie na wodę Przenajświętszego Ducha, a zrozumiemy, dlaczego to święto jest tak ważne dla prawosławnych (ortodoksyjnych) chrześcijan. W tym święcie bowiem nie tylko wspominamy historyczny Chrzest Chrystusa w Jordanie, nie tylko objawienie się Trójcy Przenajświętszej, ale mamy możliwość refleksji nad istotą naszego chrztu i całego chrześcijaństwa. W tym dniu wody całego świata zostają napełnione mocą i błogosławieństwem Bożym. W tym dniu wodnik - demon wód, starzec z dzbanem, zostaje zatopiony w wodach Jordańskich. Zło w tym dniu traci swą moc. Era wodnika lansowana przez wyznawców szatana, ogłoszona została na słynnym zjeździe we Wrocławiu. Podczas kościelnych uroczystości zamykających drugie tysiąclecie, wrogowie Chrystusa ogłosili koniec ery chrześcijańskiej, koniec ery ryb, a wejście w erę wodnika - demona wód. Tej rehabilitacji zła, topionego przez Chrystusa w rzece Jordanie towarzyszyło wiele zjawisk z tęczami - symbolami ery wodnika. Czy późniejszy słynny 'potop' we Wrocławiu nie był znakiem panowania wodnika nad światem, nad miastem, które było gospodarzem tych uroczystości? A obecne niesłychane w skali światowej potopy i powodzie? Rok temu na Boże Narodzenie wodnik pokazał swój gniew i przez tsunami zgarnął setki tysięcy nieprzygotowanych na śmierć ludzi. Rozgniewany wodnik z niesłychaną siłą zatopił amerykański Babilon - Nowy Orlean zbierając żniwo grzechu!

Ikona O. Juwenalia Mokryćkoho-Studyty

Do triumfu zła wystarczy, aby dobrzy nic nie robili. Do triumfu zła wystarczy, aby wierzący nie modlili się i nie pościli i aby w ten sposób ustąpili miejsca wodnikowi, demonowi wód i oddali mu w ten sposób panowanie nad światem, nad narodami, nad rządami, nad swymi rodzinami i duszami.

Kościół Prawosławny pozostał wierny katolicko-ortododoksyjnej Tradycji i ma świadomość uświęcania świata nie tylko modlitwą i postem przez swoje osobiste uświęcenie, ale poświęca cały świat, całą ziemię i wszystkich ludzi dobrej woli wszechogarniającemu działaniu Przenajświętszego Ducha - Trzeciej Osoby Boskiej.

Zapoznajmy się z treścią modlitw przełożonych przez nas na język polski, aby ich głębia dotarła do wszystkich, którzy szukają korzeni swojej wiary chrześcijańskiej, którzy chcą pogłębić zrozumienie swojego chrztu. Cerkiew Prawosławna święto Chrztu Chrystusa - Teofanii - Święto Jordanu obchodzi szóstego stycznia według kalendarza juliańskiego. W porównaniu z powszechnie używanym kalendarzem gregoriańskim data ta wypada na dziewiętnasty dzień stycznia. Są cerkwie prawosławne, które święto Jordanu przeniosły na szósty stycznia według kalendarza gregoriańskiego, więc ich Jordan według cerkiewnego kalendarza juliańskiego wypada 24 grudnia, w Wigilię Prawosławnego Bożego Narodzenia.